Polish and Ruthenian disputes about the history and status of the "Greek Faith" in the Carpathian Ruthenia Area in historical and polemical literature in the 17th – 18th century

Zawarcie unii religijnej w Brześciu nad Bugiem (1596) wywołało w życiu politycznym i społecznym Rzeczypospolitej Obojga Narodów kontrowersję, której trwałym świadectwem jest bogata polsko-ruska literatura polemiczna. Trzy strony religijnego konfliktu (katolicka, unicka (grekokatolicka) i prawosławna) w trwającym ponad półtora wieku sporze poruszyły szeroki wachlarz problemów dotyczących własnej i cudzej historii, kultury, piśmiennictwa i tradycji liturgicznej. Dla pisarzy religijnych szczególne znaczenie miały okoliczności pojawienia się chrześcijaństwa w rejonie środkowej Europy, zwłaszcza na łuku Karpat, który stanowił obszar ścierania się i przenikania wpływów dwóch głównych tradycji kościelnych (greckiej i łacińskiej). Potwierdzenie genezy własnego wyznania, przekonanie o jego dogmatycznej i liturgicznej prawowierności oraz związkach z bałkańsko-śródziemnomorską późnoantyczną tradycją kościelną stanowiły niezwykle istotny czynnik budujący tożsamość Rusinów - wyznawców prawosławia (‘wiary greckiej’). W atmosferze kontrowersji dotyczących skutków zawarcia Unii Brzeskiej walka o status ‘wiary greckiej’ nabierała cech sporu nie tylko religijnego, ale też polityczno-kulturowego. W wystąpieniu zostaną przedstawione główne tematy polemiki na tle wydarzeń z dziejów państwa i kościoła w Rzeczypospolitej w XVII wieku.Proclamation of the Union of Brest on the Bug (1596) caused a controversy in the political and social life of the Polish-Lithuanian Commonwealth, a lasting testimony of which are the extensive Polish and Ruthenian polemical writings. Three parties of the religious conflict (Catholic, Uniate (Greek Catholic) and Orthodox) discussed, in the course of a dispute which lasted for over a century and a half, an extensive range of problems pertaining to own and foreign history, culture, writing and liturgical tradition. For religious writers, circumstances related to the appearance of Christianity in the area of Central Europe, especially along the Carpathian curve, which was the region where influences of the two main church traditions (Greek and Latin) clashed and inter-fused, were of special significance. Confirming the genesis of own denomination, conviction about its dogmatic and liturgical legitimacy and relations with the Balkan and Mediterranean late-antique church tradition formed a major factor that contributed to the building of the Ruthenian identity – the Orthodox believers (“Greek faith”). In the atmosphere of controversy that accompanied the effects of conclusion of the Union of Brest, the struggle for the status of the “Greek faith” acquired the characteristics of not only a religious dispute, but also a political and cultural one. The presentation tackles the main subject matter of the polemics against the backdrop of events from the history of the state and the church of the Republic of Poland in the 17th – 18th century